Specialisten en rechtsvorm

Binnen ziekenhuizen worden specialisten verenigd via een collectief. Binnen een dergelijk collectief speelt een aantal zaken:

1. Wat is fiscaal de juiste keuze (zo min mogelijk belasting betalen)?
2. Is de specialist ondernemer voor de inkomstenbelasting?
3. Hoe zit het met mogelijke risico's voor omzetbelasting?
4. Speelt aansprakelijkheid (privévermogen) een rol?

Fiscaal is de maatschap de beste keuze, aldus de orde van specialisten. Mits juist opgezet en afgesproken met de Belastingdienst zorgt de coöperatie voor meer veiligheid (aansprakelijkheid minder) en wellicht zelfs een lagere belastingheffing (deels vennootschapsbelasting, deels inkomstenbelasting).

Welke rechtsvorm voor specialisten?

De orde van medisch specialisten heeft in het witte boek aangegeven welke rechtsvormen aantrekkelijk zijn. De orde komt tot de conclusie dat de maatschap en de coöperatieve vereniging de beste rechtsvormen zijn. In het kort een overzicht:

1. Stichting: een stichting kent geen eigenaren en enkel een bestuur. De stichting komt dus minder snel in aanmerking als rechtsvorm voor specialisten. De deelnemers hebben vrijwel geen invloed op het beleid van de stichting. Het doel van de stichting mag niet zijn "het doen van uitkeringen aan het bestuur of de deelnemers". Als de stichting een onderneming drijft, en dat is zo bij een collectief van specialisten, dan is de stichting belastingplichtig voor de Vennootschapsbelasting. De deelnemers en het bestuur zijn in dienstbetrekking, dus ook fiscaal is dit niet de juiste rechtsvorm.
2. B.V. / N.V.: de rechtsvorm is fiscaal te vergelijken met een stichting. Voordeel is wel dat de B.V. / N.V. aandeelhouders kent en dat - in sommige gevallen - met management fee kan worden gewerkt. Als de specialist niet al zijn inkomen nodig heeft om van te leven (en dus geld kan overhouden), is de B.V. / N.V.- vorm soms slim. Als overlegorgaan is de B.V. niet de beste optie, het is dan eerder te overwegen dat de specialist via een B.V. deelneemt in een maatschap of coöperatie.
3. Vennootschap onder firma (VOF): niet de juiste rechtsvorm, is immers geen bedrijf met handelsactiviteiten, maar enkel dienstverlening. Vanuit aansprakelijkheidsoogpunt is de VOF ook niet slim (elke maat is hoofdelijk aansprakelijk).
4. Coöperatie: de coöperatie is een rechtspersoon en kan dus zelfstandig verplichtingen aangaan, de maten / specialisten lopen hierdoor een lager risico. De coöperatie kent een bestuur en leden, dit maakt de coöperatie vanuit de overlegstructuur een betere rechtsvorm. Tevens is het mogelijk een bestuur en raad van commissarissen in te stellen. Een lid is gebonden aan de besluiten van een bestuur. Een lid kan eenvoudig uittreden. Belangrijke aandachtspunten zijn: de statuten van de coöperatie en de fiscale gevolgen. Naast de statuten wordt de coöperatie ook opgenomen in het burgerlijk wetboek. Er kan worden gekozen voor een coöperatie zonder enige aansprakelijkheid, bij een claim gaat de coöperatie failliet en de leden niet. Oprichting van de coöperatie moet via een notaris, voor de concept-statuten en de fiscale merites is een fiscaal jurist (in de voorbereidende fase) belangrijk. De coöperatie is voor haar eigen winsten belastingplichtig voor de Vennootschapsbelasting. Aandachtspunt is de fiscale schil, winsten die worden uitgekeerd aan natuurlijke personen zijn voor de coöperatie aftrekbaar, winsten die worden uitgekeerd aan rechtspersonen kunnen soms dubbel worden belast. Het inschakelen van een fiscaal jurist is dus noodzakelijk.
5. Maatschap of staf maatschap: oprichting is vormvrij en de maatschap draagt zelfstandig geen rechten en verplichtingen. De maatschap is beperkt in de wet geregeld, de maatschapsovereenkomst moet dus alle bepalingen bevatten. De maatschap is niet aansprakelijk richting derden, de maten worden hiervoor - voor gelijke delen - aangesproken.

Maatschap of coöperatie?

De maatschap is vanuit fiscaal oogpunt eenvoudiger. Vanuit de besluitvorming, aansprakelijkheid en interne coördinatie geniet de coöperatie de voorkeur. De coöperatie is in de wet geregeld, de (staf) maatschap niet. Voor de toekomst is de coöperatie een betere optie, immers steeds vaker worden advocaten ingeschakeld om ziekenhuizen of specialisten aansprakelijk te stellen.

Het belangrijkste kritiekpunt op de coöperatie is dat een deel van het economisch belang bij de coöperatie blijft hangen, hierdoor zou de coöperatie niet fiscaal transparant zijn. Vorenstaande komt doordat het debiteurenrisico of het risico op de volledigheid van het honorarium bij de coöperatie blijft hangen. Het fiscaal ondernemerschap zou hiermee ter discussie komen te staan. Mits de specialisten geen belangrijke (essentiële) ondernemingsbevoegdheden bij de coöperatie neerleggen, zou de coöperatie geen belemmering mogen zijn voor de fiscale transparantie. Mits het ziekenhuis de declaraties voor rekening en risico van de specialisten zou versturen, zou de coöperatie ook fiscaal moeten kunnen. De coöperatie moet dan een dienstverlenende coöperatie zijn die op eigen naam en voor rekening en risico van de leden (specialisten) handelingen verricht.

De Belastingdienst "piept" hier nog wel eens over, tenminste dat leert de ervaring in mijn praktijk. Dit komt omdat een deel van het economische risico bij de coöperatie komt te liggen. Het debiteurenrisico moet dus bij de leden komen te liggen en tevens moet er aandacht worden besteed aan het risico over de uiteindelijke honorariumomzet.

De orde geeft vanuit de fiscale eenvoud de voorkeur aan een maatschap. Mede door de wettelijke basis, de betere besluitvorming, het beperken van de aansprakelijkheid jegens derden is de coöperatie - naar mijn mening - een betere vorm. Een alternatief hiervoor kan de LLP zijn, deze rechtsvorm is nog relatief nieuw en moet zijn weg nog vinden.  

Relatie leden en coöperatie

De coöperatie maakt namens de specialisten (haar leden) afspraken met het ziekenhuis over alle lopende zaken, zoals honorarium, wachttijden, budgetoverschrijdingen, debiteurenrisico, bevoorschotting, etc. De relatie met de leden ziet er dan als volgt uit:

• lid van de maatschap is de specialist of de maatschap van specialisten;
• het lid sluit een overeenkomst met de coöperatie over haar rechten, de verdeling van opbrengsten, etc.;
• verdeling tussen de maten wordt in de maatschap geregeld, dus niet binnen de coöperatie;
• de stemrechten binnen de coöperatie worden hier geregeld, dit kan deels op grond van de wet, de statuten of overige overeenkomsten.